جلسه یازدهم کلاس تکنولوژی ارتباطی

در این جلسه در مورد  doiاستاد توضیحات کاملی دادند .

شناسه شی دیجیتالی چیست؟

شناسه شی دیجیتالی (DOI) یک رشته متشکل از حروف است که برای شناسایی و تشخیص یک شی، مثلا یک سند (document) الکترونیکی به کار می رود.

     تصویر ۱: استفاده از شناسه DOI در مقالات علمی

فراداده های (metadata) شی نیز بر اساس اسم DOI ذخیره می شوند. این فراداده ها می توانند شامل اطلاعاتی درمورد شی باشند، از قبیل URL (آدرس) که به ما میگوید شی کجا قرار دارد. DOI یک شی ثابت است در حالیکه آدرس (URL) و فراداده های دیگر ممکن است تغییر کنند. ارجاع دادن به یک شی اینترنتی یا آنلاین از طریق DOI به جای URL آن می تواند باعث ثبات و پایداری بیشتر شود زیرا اگر URL تغییر کند، کافی است مدیر سایت فراداده ی DOI را به روز رسانی کند و آدرس جدید جایگزین می شود.

سازمانهایی که حاضر باشند وظایف مشخص شده را رعایت کنند و هزینه عضویت را بپردازند می توانند جزوی از سیستم DOI  شوند و از آن استفاده کنند. این سیستم توسط مجمعی از عاملین ثبت نام و توسط بنیاد بین المللی DOI  اداره می گردد. سیستم DOI از سال ۲۰۰۰ تاکنون در بخش های مختلقی از نرم افزارهای گوناگون منتشر شده به کار رفته است. طبق آمار ارائه شده، تا اواخر آوریل سال ۲۰۱۱ بیش از ۵۰ میلیون اسم DOI توسط حدودا ۴۰۰۰ شرکت به کار گرفته شده بود. سیستم DOI بخشی از سیستم وسیعتر Handle است.

اسم های DOI

هر اسم DOI یک رشته حروفی است که از دو بخش پیشوند و پسوند تشکیل می شود که با علامت / از یکدیگر جدا شده اند. پیشوند نقش شناساندن ثبت کننده اسم را بر عهده دارد و پسوند، که توسط شرکت ثبت کننده انتخاب می شود، شی بخصوص مرتبط با آن DOI را مشخص می کند. در این رشته ها اکثر حروف UNICODE قابل استفاده هستند و بزرگ یا کوچک بودن آنها باعث تمایز در نام می شود.

برای مثال در اسم DOI 10.1000/182 پیشوند ۱۰٫۱۰۰۰ است و پسوند ۱۸۲ است. بخش «.۱۰» عامل ثبت DOI و «۱۰۰۰» شرکت ثبت کننده را مشخص می کند که در این مثال ثبت کننده خود بنیاد DOI است. پسوند «۱۸۲» شناسه شی محسوب می شود و یک شی به خصوص را مشخص می کند (در این مثال این شی آخرین نسخه از «کتابچه راهنمای DOI» است). نحوه احضار یا فراخوانی اسامی DOI باید به این شکل باشد: doi:10.1000/182. چنانچه این فراخوانی توسط یک Link (پیوند)  صورت گیرد، بهتر است با اضافه کردن “http://dx.doi.org/” به اسم DOIو حذف عبارت “doi:” از ابتدای آن، آن را به صورت URL نوشت: http://dx.doi.org/10.1000/182

اسامی DOI می توانند شناسه آثار خلاقانه (مثلا متون، تصاویر، صدا یا ویدیو، یا نرم افزار) در قالب الکترونیکی و فیزیکی و همچنین اجراها و کارهای انتزاعی از قبیل مجوزها، هیئت های مشارک و غیره باشند. این اسم ها می توانند به شی هایی جزیی یا کلی اشاره کنند (یک ژورنال، یک شماره از یک ژورنال، یک مقاله در یک ژورنال، یک جدول در یک مقاله در یک ژورنال…)، انتخاب سطح جزیی بودن به خود ثبت کننده برمی گردد اما باید در قالب فراداده قید شود که به چه سطحی اشاره می شود.

کاربردها

•    نقل قول و اخذ منبع مداوم در زمینه های علمی-تحقیقاتی (مقالات ژورنال، کتابها، غیره) از طریق CrossRef، یک کنسرسیوم متشکل از ۳۰۰۰ ناشر
•    مجموع داده های تحقیقاتی از طریق DataCite، کنسرسیومی متشکل از کتابخانه های تحقیقاتی پیشرو، فراهم آورندگان اطلاعات تکنیکی، و مراکز داده های علمی
•    انتشارات رسمی اتحادیه اروپا از طریق دفتر انتشارات اتحادیه اروپا
•    شناسه های ثابت جهانی برای محتوای ویدیویی از طریق مرکز ثبت Entertainment ID که عموما به اسم EIDR شناخته می شود.
در بخش خدماتی سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، موسوم به OECD iLibrary، هر جدول یا گراف موجود در منتشرات این سازمان با یک اسم DOI نشان داده می شود که به یک فایل Excel دربردارنده اطلاعات آن جدول یا گراف متصل است.
در بازارهای غیر انگلیسی زبان نیز این تکنولوژی توسط mEDRA (برای چند زبان اروپایی)، Airiti Inc. و Wanfang Data (برای زبان چینی) ارائه می شود و بنیاد بین اللملی DOI قصد دارد این امر را به زبان های دیگر نیز گسترش دهد.

فواید و خصوصیات

سیستم DOI برای ایجاد فرمی دائم از شناسایی طراحی شد که در آن هر DOI یک شی و فقط یک شی را به صورت دائمی نشان می دهد و نام می برد. این سیستم همچنین فراداده را نیز به شی متصل می کند و بدین طریق به کاربران دسترسی به اطلاعاتی در مورد شی می دهد. جزئی از این فراداده ها عملیات شبکه ای است که وظیفه دارد اسم DOI را به یک آدرس اینترنتی تبدیل کند یعنی همان آدرسی که شی مورد نظر در آنجا قرار دارد. برای عملی کردن این هدف سیستم DOI سیستم Handle و مدل indecs Content را با یک زیرساخت اجتماعی ترکیب می کند..

سای هاپ:

سای هاب یک موتور جستجو آنلاین مقالات علمی در حدود 58,000,000 با امکان دانلود مستقیم می باشد. این مقالات توسط افراد مختلف از اقسا نقاط جهان از طریق دانشگاه هایی که به این مقالات دسرسی داشتند دانلود شده و در پروژه عظیم لایبجن که سایت روسی هست ذخیره شده می باشد.

طراح و موسس سای هاب فردی ازبسکتانی به اسم الکساندر البکیان (Alexandra Elbakyan) دانشجوی تحصیلات تکمیلی می باشد که در سال 2011 این سایت را به دلیل هزینه بالای خرید مقالات علمی تاسیس کرد

با این کار بارها سایت های همانند الزویر از این سایت به دلیل نقض قوانین کپی رایگان شکایت کرده و دامین های این سایت آف شده ولی سایت های جانبی و میرورهای زیادی به این سایت عظیم وصل هستند:

شعار سای هاب: سای هاب همه موانع کسب علم را حذف می کند

 روز خوش !